De rivieren op de Peutinger-kaart

Er wordt in deze gids op meerdere plaatsen gewaarschuwd tegen de neiging om de Peutinger-kaart als een soort topografische kaart te gaan beschouwen. Vooral bij Nederlanders bestaat de verleiding daartoe omdat de landstreek PATAVIA zo mooi tussen onze grote rivieren aan de noordwestkant van het Romeinse rijk getekend lijkt te zijn. De (uiterst vage) overeenkomst met de naam en de positie van de Betuwe op een topografische kaart berust echter op een verschijnsel dat we hierna in verband met de rivieren ook nog tegen gaan komen, namelijk puur toeval. Duitsers bijvoorbeeld zullen ook de neiging hebben om de kaart toch als min of meer topografisch te beschouwen, want de lange reeks plaatsnamen langs de Renus en de wegkruisingen over de Musalla lijken verbluffend mooi te kloppen. In werkelijkheid is de enige informatie op de Peutinger-kaart die serieus genomen kan worden het netwerk van routes (rode lijnen) met plaatsnamen en afstanden. Al het overige is versiering en had dus beter weglaten kunnen worden, ware het niet dat het dan ook vrijwel onmogelijk was geworden om zich op de kaart te “oriënteren”. Maar door het weglaten van de namen van landstreken, volkeren en rivieren zal de moderne mens minder lang in verwarring zijn over hun betekenis. Gewend als wij zijn aan topografische kaarten lijkt het bijna onvoorstelbaar dat die namen op de Peutinger-kaart geen andere functie hebben dan opsmuk, hoewel ze door de maker van de kaart waarschijnlijk tevens zijn genoteerd om aan te geven dat men de Parisi in Francia moet zoeken, en niet in Alamannia of Macedonia. Maar uit het feit dat de naam van de Parisi direct onder Veteribus is geplaatst (Fürstenberg aan de Rijn, ten zuiden van Xanten), moet geconcludeerd worden dat het hier echt niet om een nauwkeurige plaatsbepaling van de Parijzenaars gaat.

En dat is logisch, want op een kaart die zelfs bij benadering geen constante schaal heeft is het gewoon onmogelijk om iets op z’n juiste plaats neer te zetten. Ook zonder nader onderzoek zal het al duidelijk zijn dat een kaart waarop (delen van) Europa, Azië en Afrika tot een lange smalle strook zijn samengeperst, onmogelijk juiste informatie over de correcte geografische ligging van de kaartelementen kan verschaffen. Maar aan de afstanden op de kaart is dat ook heel goed te zien. Tussen Autricum en Subdinnum geeft een lijn van 22 mm¹ een afstand van 50 Gm weer (dus ca. 2,273 mijl per millimeter), en tussen Aventiculum Heletiorum en Petenisca is voor een afstand van 14 Gm een lijn van 11 centimeter gebruikt (dus ongeveer 0,127 mijl/millimeter). De laatste schaal is hier 18 keer zo groot als de eerste! Bij verticaal meten op de kaart worden de verschillen nog dramatischer. Tussen Lugdunum en Bononia is de afstand ook ca. 22 mm, terwijl de afstand hemelsbreed minstens 100 Gallische mijlen bedraagt. Op een kaart waar naast elkaar getekende groepjes van plaatsen zulke enorme verschillen in schaal vertonen kunnen bergen, rivieren en landschappen onmogelijk correct weergegeven worden.

Toch zijn de rivieren en gebergten op de “gecorrigeerde Peutinger-kaart” in deze gids niet weggelaten. De reden daarvan is dat zonder die elementen het zoeken van een plaats op die kaart vrijwel onmogelijk wordt. Nu de namen van rivieren en landstreken zijn weggelaten is de aanwezigheid van de gebergten en rivieren op de kaart de enige manier om op het resterende netwerk van roden lijnen nog enigszins de weg te kunnen vinden. Om elke twijfel aan de topografische bruikbaarheid van de rivieren weg te nemen zijn hieronder de kruisingen van de Gallische routes daarmee onder de loupe genomen. Daarbij is er van uit gegaan dat de aangegeven rivierovergangen een kruising zouden moeten zijn met de Maas, de Moezel, de Saône (plus Doubs), de Rhône, de Seine, de Loire, de Garonne en de Var. Als dat zo is, dan wordt dat vermeld. Als dat niet zo is, dan wordt de opmerking “geen resultaat” geplaatst. Over deze methode is discussie mogelijk, maar een aangepaste methode zal waarschijnlijk niet veel invloed hebben op het resultaat. Dat resultaat is dat slechts een derde van de kruisingen werkelijk over de genoemde rivieren gaan. Alleen de Maas (Patabus), de Moezel (Musalla), de Saône (Arar, plus Doubs) en de Rhône (Rhodanus) geven 50 of meer procenten kans op een “treffer”. De overige rivieren geven minder dan 50 tot zelfs nul procent kans. Opmerkelijk is dat de oostelijke (noord-zuid lopende) rivieren de beste resultaten geven en dat de westelijke (oost-west lopende) rivieren op geen enkele wijze deugen. Nergens lijken ze bestaande rivieren te volgen.

Het kaartje hierboven geeft het Gallische deel van de Peutinger-kaart weer. Naar links strekt het zich iets verder uit dan de echte Peutinger-kaart, want er is een stukje van de reconstructie van K. Miller aan toegevoegd. Zeeën en rivieren zijn grijs weergegeven. De dikke zwarte strukturen stellen gebergten voor. Helaas is de echte Peutinger-kaart slechts beperkt bruikbaar. In de routes daarop zijn fouten gemaakt die het resultaat van dit onderzoekje zouden kunnen beïnvloeden. Daarom is hier niet de “echte” kaart onderzocht, maar de gecorrigeerde versie ervan zoals die in deze gids te vinden is. Eventuele verschillen met de echte kaart worden steeds aangegeven. De namen van de rivieren komen op de natekeningen van het Gallische deel van de Peutinger-kaart niet voor, maar hieronder zal aan de tekeningen te zien zijn welke rivier is bedoeld.

Renus en Patabus

De Renus wordt in Gallia nergens overgestoken en kan dus buiten beschouwing blijven. De Patabus lijkt zeven kruisingen te hebben:

1. Nouiomagi - Ceuelum. Interpretatie: Nijmegen - Malden (route NiTo)
Over de opvatting dat Ceuelum gelijk gesteld moet worden aan Cuijk wordt een en ander gezegd in de “bronnen en problemen” van de route NiTo*. Gelooft men in die gelijkstelling, dan hebben we hier een reële kruising met de Maas. Gelooft men er niet in, dan moet aangenomen worden dat de tekenaar ruimte te kort kwam en dat hij de echte kruising tussen Ceuelum en Blariaco niet kon weergeven. Maar ook in dat geval is er dus sprake van een kruising met de rivier.
Resultaat: kruising van de Maas.

2. Auaca - Cortouallio. Interpretatie: Tongeren - Heerlen (route ToHe)
Tussen Tongeren en Heerlen moet de Maas overgestoken worden (bij Maastricht).
Resultaat: kruising van de Maas.

3. Nouiomagus - Mose. Interpretatie: Juniville - Mouzon (route ReWi)
Mouzon ligt op de oostelijke oever van de Maas. Komend vanuit Juniville moest de rivier dus overgestoken worden.
Resultaat: kruising van de Maas.

4. Caturices - Nasie. Interpretatie: Bar-le-Duc - Naix-aux-Forges (route ReNa)
Tussen Bar-le-Duc en Naix-aux-Forges wordt geen water van betekenis overgestoken (het kanaal Marne - Rijn bestond nog niet).
Geen resultaat.

5. Nasie - Adfines. Interpretatie: Naix-aux-Forges - les Roises (route NaSo)
Tussen Naix-aux-Forges en les Roises wordt geen water van betekenis overgestoken. Op de “echte” Peutinger-kaart komt deze kruising ook niet voor, omdat men de rivier daar uit een (naamloos) gebouw laat ontspringen. In werkelijkheid stelt dat gebouw de halte Solimariaca voor en ontspringt de rivier in het gebergte dat rechts boven daarvan ligt (zie de “bronnen en problemen” van route WiTr*).
Geen resultaat.

6. Andemantunno - Mose. Interpretatie: Langres - Meuvy (route LaSo)
Ten zuiden van Meuvy kruist de Romeinse weg de Maas, al is hier van een echte rivier nog lang geen sprake. De beek is hier echter al te breed om overheen te springen (kijk met google-streetview op de huidige brug in de Rue du Pont in Meuvy). Op de “echte” Peutinger-kaart ontbreekt de verbinding Andemantunno - Mose. Die is daar vervangen door een verbinding Mose - Caturices (zie de “bronnen en problemen” van route LaSo*). De Romeinen zullen ten zuiden van Meuvy ook een bruggetje over de Meuse hebben gehad.
Resultaat: kruising van de Maas.

7. Mose - Nouiomagus. Interpretatie: Meuvy - Pompierre (route LaSo)
Tussen Meuvy en Pompierre wordt wel een kleine stroom gekruist (le Flambart) en bij Pompiere de Mouzon. Nemen we aan dat met de Patabus de Maas werd bedoeld, dan is hier echter geen kruising.
Geen resultaat.

Musalla

Een tweede rivier met treffers is de Musalla, die bij alle kruisingen de Moezel blijkt te zijn. Op de “echte” Peutinger-kaart ontbreekt de verbinding Meduanto - Augusta Tresvirorum (zie de “bronnen en problemen” van route WiTr*), maar bij Trier steekt deze weg dezelfde brug over (nummer 2 op het detailkaartje) als de route Agripina - Augusta Tresvirorum. De vier routes die de Moezel kruisen veroorzaken dus slechts drie echte kruisingen.

1. Scarponna - Diuo Durimedio. Interpretatie: Dieulouard - Metz (route ToMe)
Dieulouard ligt op de westelijke (linker) oever van de Moezel en Metz op de oostelijke.
Resultaat: kruising van de Moezel.

2. Andesina - Augusta Tresvirorum. Interpretatie: Senningerberg - Trier (route WiTr)
De route Williers- Trier nadert Trier vanuit het zuidwesten en moet dan de Moezel oversteken, op dezelfde plaats als de route DüTr. Op de “echte” Peutinger-kaart komt deze verbinding niet voor.
Resultaat: kruising van de Moezel.

2 bis. Beda - Augusta Tresvirorum. Interpretatie: Bitburg - Trier (route DüTr)
De route Düttling - Trier nadert Trier vanuit het noordwesten en moet dan de Moezel oversteken, op dezelfde plaats als de route WiTr.
Resultaat: kruising van de Moezel.

3. Antunnaco - Confluentes. Interpretatie: Andernach - Koblenz (route KöKo)
Komend uit de richting Andernach moet bij Koblenz de Moezel overgestoken worden.
Resultaat: kruising van de Moezel.

Arar

Meestal wordt “Arar” vertaald met “Saône”, maar er wordt ook wel gezegd dat de naam op zowel de Saône als op de Doubs slaat. Het laatste is niet onwaarschijnlijk, want bij de hier afgebeelde rivierovergangen slaat er één op de Doubs en één op de Saône. Wel beginnen de twee overblijvende routes in een plaats aan de Saône, maar van het oversteken van de rivier is geen sprake. Kruisingen 1 en 2 liggen zo dicht bij elkaar dat ze op het plaatje één geheel lijken te vormen.

1. Cabilione - Augustodunum. Interpretatie: Chalon-sur-Saône - Autun (route AuCh)
Chalon ligt aan de westoever van de Saône en Autun ligt vandaar in enigszins noordwestelijke richting. Een kruising met de Saône zit er dus niet in. Wel kruist de route wat kleinere watertjes, zoals de Drée en de Dheune, die ten westen van de Saône stromen.
Geen resultaat.

2. Cabillione - Tenurcio. Interpretatie: Chalon-sur-Saône - Tournus (route ChMâ)
Chalon en Tournus liggen beide aan de westzijde van de Saône en de route kruist de rivier dus niet. Wel moet de Grosne, een zijriviertje van de Saône, overgestoken worden.
Geen resultaat.

3. Cabilione - Ponte Dubris. Interpretatie: Chalon-sur-Saône - Pontoux (route ChBe)
Op de route naar Pontoux wordt direct naast de stad (in oostelijke richting) de Saône overgestoken.
Resultaat: kruising van de Saône.

4. Ponte Dubris - Crusinie. Interpretatie: Pontoux - Audelange (route ChBe)
Aan de naam van de brug (Ponte Dubris) is al te zien dat hier de Doubs wordt gekruist. Weliswaar stroomt de Saône hier vlak bij, maar de route buigt na de rivierovergang naar het oosten. Geen kruising van de Saône. Wel van de Doubs.
Resultaat: kruising van de Doubs.

Rhodanus

De Rhodanus wordt opgevat als de Rhône.

1. Ugerno - Ernagina. Interpretatie: Beaucaire - St.-Gabriel (route BeAr)
Op de “echte” Peutinger-kaart is deze rivierkruising getekend tussen Arelato (Arles) en Ernagina en op een moderne kaart hoeft tussen die twee plaatsen geen rivier gekruist te worden. Echter, een kopiist van de Peutinger-kaart heeft Arelato aan de route tussen Ugerno (Beaucaire) en Ernagina (St.-Gabriel) getekend en bovendien op de verkeerde oever van de Rhône. Op de “gecorrigeerde Peutinger-kaart” is van de gelegenheid gebruik gemaakt om Arelate overeenkomstig de werkelijkheid op de oostelijke oever van de Rhône neer te zetten. De kruising van de rivier komt dan tussen Ugerno en Ernagina terecht en dat is correct.
Resultaat: kruising van de Rhône.

2. Lugduno - Vigenna. Interpretatie: Lyon - Vienne (route LyVi)
De oudste delen van Lyon liggen op de westelijke oever van de Rhône en Vienne ligt op de oostelijke oever. Zowel op de route LyVi als op ViLy moest de rivier dus een keer gekruist worden.
Resultaat: kruising van de Rhône.

3. Bergusium - Augustum. Interpretatie: Bourgoin-Jallieu - Aoste (route ViAo)
Geen van beide plaatsen ligt aan de Rhône en tussen Bourgoin-Jallieu en Aoste wordt geen andere rivier van betekenis gekruist. Op de “echte” Peutinger-kaart lijkt de kruising op route AoGe tussen Augustum en Etanna (Aoste en Yenne) te liggen. Daarvoor moet een riviertje met de naam Guiers overgestoken worden, maar dat wordt op de Peutinger-kaart vast niet bedoeld. Tussen Bourgoin-Jallieu en Aoste loopt de route langs de Bourbre en dat is een zijriviertje van de Rhône.
Geen resultaat.

4. Octoduro - summo Penino. Interpretatie: Martigny - Grand St.-Bernard (route VeBe)
Martigny en de Col du Grand-St.-Bernard liggen tegen Italië aan. Op de weg tussen die twee plaatsen zijn herhaalde malen kruisingen met de Drance de Bagnes en de Drance d’Entremont, maar die zullen hier niet bedoeld zijn. De Drance is overigens wel een zijrivier van de Rhône. Hoewel de Peutinger-kaart dus een niet bestaande rivierkruising toont heeft de route eerder (bij Massongex) wel degelijk de Rhône gekruist. We gaan er daarom maar van uit dat we hier met een slordigheid van een kopiist te maken hebben.
Resultaat: kruising van de Rhône.

Flumen

Welke flumen is deze “Flumen”? Omdat diverse plaatsen er aan- of in de buurt van liggen wordt wel aangenomen dat daarmee de Seine is bedoeld. Maar omdat de juiste geografische positie van een kaartelement op de Peutinger-kaart niet afgelezen kan worden mag er niet van worden uitgegaan dat dit een “bewijs” voor de juistheid van die aanname is. Parijs (Luteci) bijvoorbeeld lijkt op de Peutinger-kaart niet aan deze rivier te liggen, maar aan de zuidelijker stromende Riger (zie hierna). Eigenlijk is deze “flumen” niet te identificeren, en dat geldt ook voor alle hierna besproken Gallische rivieren op de Peutinger-kaart.

1. Grauinum - Iuliobona. Interpretatie: Gréaume - Lillebonne (route LiDi)
De route loopt vanuit het noordwesten naar Lillebonne, dat nog ruim aan de noordkant van de Seine ligt.
Geen resultaat.

2. Iuliobona - Ratumagus. Interpretatie: Lillebonne - Rouen (route LiRo)
Op de “echte” Peutinger-kaart bevindt de kruising zich tussen Beueduro en Ratumagus. De kaart is hier echter tijdens het kopieerproces ernstig verknoeid. Zie het onderdeel “bronnen”* van deze gids, waar de correctie van deze route behandeld is. Lillebonne en Rouen liggen aan de Seine, maar de route tussen beide plaatsen kruist de rivier niet.
Geen resultaat.

3. Iuliobona - Mediolano aulercorum. Interpretatie: Lillebonne - Evreux (route LiEv)
Net zoals bij de vorige route lijkt de weg op de “echte” Peutinger-kaart (ten onrechte) via Breueduro te lopen. Evreux ligt ten zuiden van de Seine, dus vanuit Lillebonne moet de rivier gekruist worden.
Resultaat: kruising van de Seine.

4. Breuoduro - Noviomago. Interpretatie: Cormeilles - Lisieux (route LiDr)
De kruising komt op de “echte” Peutinger-kaart niet voor, maar tussen Cormeilles en Lisieux stroomt geen rivier van betekenis.
Geen resultaat.

5. Noviomago - Condate. Interpretatie: Cormeilles - Condé-sur-Iton (route LiDr)
De kruising komt op de “echte” Peutinger-kaart niet voor, maar tussen Cormeilles en Condé-sur-Iton stroomt geen rivier van betekenis.
Geen resultaat.

6. Mediolano aulercorum - Durocassio. Interpretatie: Evreux - Dreux (route EvDr)
Op de “echte” Peutinger-kaart komt deze kruising niet voor. Daar bevindt de kruising zich tussen Mediolano aulercorum en Condate (Evreux en Condé-sur-Iton). In werkelijkheid echter wordt in geen van beide gevallen een rivier van betekenis gekruist.
Geen resultaat.

7. Ritumagus - Petrum uiaco. Interpretatie: Radepont - Magny-en-Vexin (route RoMa)
De naam “Radepont” wijst weliswaar op een brug, maar de Andelle kan niet met de Seine vergeleken worden. Er van uitgaande dat de stromen op de Peutinger-kaart niet op allerlei beekjes en kleine riviertjes slaan moet geconstateerd worden dat er tussen Radepont en Magny geen rivier van betekenis overgestoken wordt.
Geen resultaat.

8. Sammarobriua - Casaromago. Interpretatie: Amiens - Beauvais (route AmBe)
Tussen Amiens en Beauvais stroomt geen rivier van betekenis.
Geen resultaat.

9. Lura - Auggusta Suessorum. Interpretatie: Pontoise-lès-Noyon - Soissons (route AmSo)
Pontoise-lès-Noyon ligt aan de zuidkant van de Oise en om van daaruit Soissons te bereiken moet de Aisne overgestoken worden. Weliswaar is de Aisne een zijrivier van de Oise en de Oise zelf weer een zijrivier van de Seine, maar van een kruising van de route met de laatstgenoemde rivier kan toch moeilijk gesproken worden.
Geen resultaat.

10. Aug. ViroMuduon - Augusta Suessorum. Interpretatie: St.-Quentin - Soissons (route CaSo)
Op de Peutinger-kaart lijkt dit een aparte kruising van de rivier, maar in werkelijkheid gaat het hier om dezelfde oversteek als op route AmSo. De kruisingen 9 en 10 duiden dus dezelfde brug of doorwaadbare plaats in de Aisne aan.
Geen resultaat.

Riger

Deze Riger is een gefantaseerde rivier die ergens tussen de Loire en de Seine naar het westen stroomde en ergens in Bretagne een monding in de Atlantische oceaan had. Er is geen enkele kruising die in verband gebracht kan worden met een grote rivier in Frankrijk. Wel zijn er kruisingen met de Blavet, de Sarthe, de Armançon en de Yonne.

1. Sulim - Dartoritum. Interpretatie: Castennec - Vannes (route CoNa)
De Site du Castennec ligt in een meander van de Blavet, die daar dus overgestoken moet worden om naar Vannes te kunnen gaan (op de hulpkaartjes van de gids liggen de plaats en de rivier iets te ver van elkaar vandaan). De Blavet hoort echter niet tot de belangrijke naar het westen lopende rivieren van Frankrijk.
Geen resultaat.

2. Sipia - Conbaristum. Interpretatie: la Guerche - la Ferrière-de-Flée (route ReAn)
Tussen la Guerche-de-Bretagne en la Ferrière-de-Flée wordt geen rivier van betekenis gekruist. Het gebied ligt tussen de Vilaine en de Mayenne.
Geen resultaat.

3. Nudionnum - Subdinnum. Interpretatie: Sées - le Mans (route AlMa)
Tussen Sées - le Mans wordt een aantal keren de Sarthe gekruist, maar het riviertje gaat pas vanaf Montbizot, waar de Orne er in valt, een hindernis vormen. Bij le Mans zal een veer, brug of doorwaadbare plaats geweest zijn.
Geen resultaat.

4. Subdinnum - Autricum. Interpretatie: le Mans - Chartres (route DrMa)
Tussen le Mans en Chartres worden allerlei beken en riviertjes gekruist, maar niets dat in de Bos-atlas vermeld staat.
Geen resultaat.

5. Cenabo - Luteci. Interpretatie: Orléans - Parijs (route OrPa)
Romeins Parijs lag ten zuiden van de Seine en Orléans ten noorden van de Loire. Tussen deze plaatsen werd dus geen grote rivier gekruist.
Geen resultaat.

6. Agetincum - Riobe. Interpretatie: Sens - Nogent-sur-Seine (route NoSe)
Nogent-sur-Seine ligt aan de zuidkant van de rivier en Sens aan de oostzijde van de Yonne. Er hoeft tussen deze plaatsen dus geen rivier gekruist te worden.
Geen resultaat.

7. Eburobriga - Autessio Duro. Interpretatie: St.-Florentin - Auxerre (route TrAu)
Bij St.-Florentin moet de Armançon overgestoken worden en bij Auxerre de Yonne. Maar met de stroom op de Peutinger-kaart werd waarschijnlijk geen van beide rivieren bedoeld.
Geen resultaat.

Garunna

Hoewel men bij de naam Garunna aan de Garonne denkt liggen de rivierkruisingen hier bij de Charente, de Creuse, de Indre en de Loire. Net zoals bij het vorige exemplaar hebben we hier dus te maken met een fantasierivier.

1. Lamnum - Mediolano Santonum. Interpretatie: Pons - Saintes (route PoSa)
Op de “echte” Peutinger-kaart is deze rivierkruising verschoven naar de route van Mediolano Santonum naar Auedonaco (Saintes - Aulnay). In het laatste geval zou dan de Charente bij Saintes zijn bedoeld. Dat valt slecht te rijmen met de naam Garunna. In werkelijkheid kruist de route tussen Saintes en Pons helemaal geen rivier van betekenis.
Geen resultaat.

2. Mediolano Santonum - Sermanicomago. Interpretatie: Saintes - les Bouchauds (route SaLi)
Ook hier moet voor de reis vanuit Saintes naar het oosten de Charente overgestoken worden. Nemen we weer aan dat met Garunna niet de Charente wordt bedoeld, dan wordt ook hier geen rivier van betekenis gekruist.
Geen resultaat.

3. Fines - Argantomago. Interpretatie: Ingrandes - Argenton-sur-Creuse (route PoAr)
Tussen Ingrandes en Argenton-sur-Creuse wordt de Creuse overgestoken. Nemen we aan dat die rivier door de Romeinen niet Garunna werd genoemd, dan wordt ook hier verder geen rivier van betekenis overgestoken.
Geen resultaat.

4. Argantomago - Alerta. Interpretatie: Argenton-sur-Creuse - Ardentes (route ArBo)
Tussen Argenton-sur-Creuse en Ardentes wordt bij de laatstgenoemde plaats de Indre overgestoken. Nemen we aan dat die rivier door de Romeinen geen Garunna werd genoemd, dan is er tussen de genoemde plaatsen geen andere rivier te vinden die in aanmerking komt.
Geen resultaat.

5. Degetia - Vorogio. Interpretatie: Decize - Varennes-sur-Allier (route DeVo)
Op de “echte” Peutingerkaart is het lijntje tussen Degetia en Vorogio weggelaten. In werkelijkheid moet bij Decize de Loire worden overgestoken om naar Varennes-sur-Allier te kunnen reizen. Zou met Garunna de Loire zijn bedoeld?
Resultaat: kruising van de Loire.

6. Pocrinio - Roidonna. Interpretatie: Digoin - Roanne (route DiRo)
Op de “echte” Peutinger-kaart is het lijntje tussen Pocrinio en Roidomna te ver naar links getekend en tussen Sitillia en Ariolica terechtgekomen. Tussen Digoin en Roanne lopen twee routes (DiRo en RoDi), maar omdat Digoin op de rechteroever van de rivier ligt en Roanne op de linker, moet de rivier altijd een keer overgestoken worden. Weer wordt de naam Garunna hier voor de Loire gebruikt. Terecht? Het lijkt niet aannemelijk.
Resultaat: kruising van de Loire.

Naamloze rivier in het zuidwesten

Deze naamloze rivier kan in verband gebracht worden met de Adour, de Gaves Réunis, de Bidouze, de Garonne, de Dordogne en de Isle. Het is dus duidelijk weer een geheel gefantaseerde stroom.

1. Carasa - Aquis Terbellicis. Interpretatie: Garris - Dax (route BeDa)
Op de “echte” Peutinger-kaart komt deze kruising niet voor. Ze staat alleen op de reconstructie van Konrad Miller uit 1898. Dax ligt op de linker oever van de Adour. Om er vanuit Garris te komen moeten de Bidouze en de Gaves Réunis worden overgestoken. Het is niet waarschijnlijk dat met de stroom op de Peutinger-kaart één van die rivieren bedoeld is.
Geen resultaat.

2. Aquis Terbellicis - Atura. Interpretatie: Dax - Aire-sur-l’Adour (route DaEa)
Ook deze kruising komt alleen op de reconstructie van Konrad Miller voor. Beide plaatsen liggen op de zuidelijke oever van de Adour. Ergens een grote rivier oversteken is dus niet nodig.
Geen resultaat.

3. Fines - Aginnum. Interpretatie: Aiguillon - Agen (route LaAg)
Aiguillon en Agen liggen beide op de rechteroever van de Garonne, dus er hoeft tussen deze plaatsen geen rivier overgestoken te worden.
Geen resultaat.

4. Travectus - Vesonna. Interpretatie: St.-Germain-et-Mons - Périgueux (route EyPé)
De kruising komt op de “echte” Peutinger-kaart ook niet voor. St.-Germain-et-Mons ligt op de zuidelijke oever van de Dordogne en Périgueux ligt op de noordelijke oever van de Isle. Beide rivieren moeten dus overgestoken worden. Welke van de twee wordt bedoeld met de stroom op de Peutinger-kaart? Beide zijn onwaarschijnlijk.
Geen resultaat.

Naamloze rivier in het zuidoosten

De kruisingen 1 en 2 liggen over een naamloze stroom, die niet in verband gebracht kan worden met een grote rivier in Frankrijk. Voor kruising nummer 3 over de Varum valt geen rivier aan te wijzen. Kruising nummer 4 over de Vulpis is die tussen St.-Laurent-du-Var en Cimiez, dus die over de Var.

1. Arusione - Senomago. Interpretatie: Orange - St.-Pierre-de-Sénos (route AvVa)
Tussen Orange en St.-Pierre moet de Aigues, een zijrivier van de Rhône, overgestoken worden. De Aigues hoort echter niet tot de grote rivieren van Frankrijk.
Geen resultaat.

2. Ad Fines - Apta Iulia. Interpretatie: Goult - Apt (route RéGa)
Tussen Goult en Apt stroomt geen rivier van betekenis. Op de “echte” Peutinger-kaart ligt deze kruising niet tussen Ad Fines en Apta Iulia, maar tussen Apta Iulia en Catuiacia (Céreste), maar dat maakt in verband met de rivieren niet uit, want ook tussen die plaatsen stroomt geen rivier van betekenis.
Geen resultaat.

3. Antipoli - Varum. Interpretatie: Antibes - St.-Laurent-du-Var (route MuLa)
Tussen Antibes en St.-Laurent-du-Var stroomt geen rivier van betekenis.
Geen resultaat.

4. Varum - Cemenello. Interpretatie: St.-Laurent-du-Var - Cimiez (niet beschreven)
Tussen deze plaatsen stroomt de Var, die in de oudheid de grens was tussen Gallia en Italia.
Resultaat: kruising van de Var.

Niet alleen berusten de op de kaart aangegeven kruisingen met de rivieren meestal op fantasie, maar ontbreken daarnaast veel van de echte kruisingen. Bijvoorbeeld de oversteek van de Loire tussen Portunamnetv (Nantes) en Lemvno (Poitiers), tussen Lemuno (Poitiers) en Casaroduno (Tours) en tussen Roidomna (Roanne) en Foro Segvstauarum (Feurs). Het zal echter duidelijk zijn dat het geen zin heeft om alle elementen die niet op de Peutinger-kaart staan te vermelden.

________________________________________