DaEa: Dax – Eauze

IGN carte topographique TOP 100:	62 Bayonne / Mont de Marsan
	63 Tarbes / Auch

		Gm	km
Aquis Terebellicis	Dax
a. Atura	Aire-sur-l’Adour	xxx	75
Elusa	Eauze	xv	38

De route Dax – Aire ten noorden van de Adour

De noordelijke route loopt gedeeltelijk over dezelfde weg als de route van Bordeaux naar Dax (BoDa). Vanuit het centrum van Dax (Aquae Terebellicae) loopt de route na het oversteken van de Adour in noordoostelijke richting langs St.-Vincent-de-Paul (muntschat), Pontonx-sur-l’Adour (munten en een Romeins kamp) en Bégaar (kamp) naar Tartas (fortificaties). Hier splitst route BoDa zich in noordelijke richting af. De onderhavige route gaat naar het zuidoosten over weg D924. Bij Gouts, ten zuiden van Tartas aan de Marrein, worden een Romeinse weg, aardewerk, amforen, tegelwerk en grondsporen van gebouwen vermeld. De weg (D924) voert naar Souprosse (Romeins kamp) en vandaar verder oostwaarts aan de noordzijde van de Adour. Bij Lamothe, ten noorden van de weg, bevond zich alweer een Romeins kamp. Er zijn uit de Romeinse tijd graven gevonden en ten noorden van Lamothe bij le Leuy een schat van 4000 munten. Ten oosten van le Leuy, bij Aurice, wordt een mozaïek vermeldt. Dan loopt de route langs St.-Sever, dat aan de zuidzijde van de rivier ligt en eigenlijk bij de route aan de zuidkant van de Adour hoort (zie verderop). De route loopt verder naar het oosten. Bij Benquet, hemelsbreed ca. 6 km ten noorden van de weg (D924), vermeldt Quid.fr traces de station romaine, wat dat dan ook betekenen mag. De weg gaat door Grenade-sur-l’Adour en daarna met een boog naar het zuiden langs Bordères-et-Lamesans, waar sporen van een Romeins kamp zijn gevonden. Bij het ten noorden van Bordères-et-Lamesans gelegen Castandet zijn – het wordt eentonig – resten van een Romeins kamp, sporen van een weg, aardewerk en een pottenbakkersoven aangetroffen. De volgende halte is Aire-sur-l’Adour (Atura), waarvan het centrum aan de andere zijde van de rivier ligt.

De route Dax – Aire ten zuiden van de Adour

Vanuit het centrum van Dax wordt weg D32 naar het oosten genomen. Van het eerste plaatsje ten zuiden van die weg, Narosse, wordt gezegd dat het op een voie romaine ligt, maar dat wil nog niet zeggen dat de oude weg daar werkelijk is aangetoond. Het kan hier om een aanname gaan. Bij het volgende plaatsje, Candresse, zijn sporen van een Romeins kamp gevonden. Het krioelt in deze streek van de romeinse kampen en fortificaties, waaruit mag blijken dat de bevolking zich niet gemakkelijk aan de bezetter onderwierp. Verderop langs de weg, bij Hinx, is alweer sprake van een kamp. Volgens Quid.fr werden er bij Sort-en-Chalosse, ten zuiden van Hinx, in de Romeinse tijd ijzerhoudende bronnen geëxploiteerd. Het is niet duidelijk waar de Romeinse route noordwaarts afboog. Mogelijk gebeurde dat verder naar het oosten bij op Montfort-en-Chalosse, maar het feit dat er ten noorden van Hinx al plaatsen met Romeinse resten zijn aangetroffen wijst er misschien op dat de route reeds hier in een meer noordoostelijke richting liep en dus vanaf Hinx de huidige weg D76 volgde. Ongeveer 6 km ten noorden van Hinx ligt Préchacq-les-Bains (op de toeristenkaart met een blauw “fontein”-symbooltje), waarvan gezegd wordt dat de Romeinen er de warme water- en modderbaden al exploiteerden, maar Graham Robb¹ leert ons met zulke beweringen voorzichtig te zijn:

Ten zuidoosten van deze badplaats ligt Gamarde-les-Bains, waarvan gewoon bekend is dat de thermale baden aan het einde van de 19^e eeuw werden ontdekt. Wel zijn er sporen van een castrum gevonden dat Camp de César wordt genoemd (aardewerk, amforen). De route liep echter niet door het dorp, maar over weg D420 naar Poyanne. Ten westen van Poyanne, bij St.-Geours-d’Auribat, worden sporen van een Romeins kamp vermeld. De route gaat nu naar het oosten over weg D10 door Laurède, waarbij een camp romain wordt vermeld, alsmede Romeinse munten en glaswerk. Ten zuiden van Laurède wordt bij Lorquen alweer een camp romain gesignaleerd. Het lijkt wel of de hele streek tussen Dax en Aire-sur-l’Adour bezaaid is met Romeinse kampen en muntschatten. In Mugron wordt weg D32 naar het oosten genomen. Die voert door Montaut, waar sporen uit de Gallo-Romeinse periode zijn gevonden. Ongeveer 6 km ten zuiden van Montaut ligt Doazit. Eigenlijk ligt het aan de weg (D18) van Mugron naar Hagetmau. Er zijn sporen van een Romeinse weg aangetroffen. Misschien gaat het om de genoemde weg van Mugron naar Hagetmau. Terug naar Montaut aan weg D32. Die gaat naar St.-Sever aan de Adour, in de omgeving waarvan talrijke sporen uit het verleden zijn gevonden, waaronder die van een Romeinse villa. Het camp romain ligt in dit geval ten zuiden van St.-Sever bij Eyres-Moncube aan de Gabas. Bij Montsoué ten oosten van Eyres-Moncube zijn Romeinse mozaïeken gevonden. De route gaat na St.-Sever verder over weg D352 langs de Adour naar Larrivière (camp romain) tegenover Grenade-sur-l’Adour. Na Larrivière volgt Renung (Romeinse aanwezigheid). Na Renung gaat de route verder over weg D39, door Duhort-Bachen (Romeins kamp) naar Aire-sur-l’Adour (Atura).

De route Dax – Aire ten noorden van de Luy

Tot aan Hinx valt deze route samen met de hierboven beschreven weg langs de zuidzijde van de Adour. Waarschijnlijk werd weg D32 bij Hinx verlaten en liep de route vandaar over weg D58 naar het zuidoosten, langs Poyartin, waar de Romeinen een fortificatie hadden. Er is ook een Romeinse muntschat gevonden, evenals bij meer naar het oosten gelegen Gibret. De weg gaat vanaf Poyartin verder naar Castelnau-Chalosse (sierraden, muntschat) en Donzacq, waarbij een versterkt Romeins kamp wordt vermeld. De volgende plaats is Bastennes, waar amforen, aardewerk en sporen van een Gallo-Romeins bouwwerk zijn gevonden. Ten noorden van de weg, bij Gaujac, blijkt de présence romaine uit de sporen van een castrum en van een Romeinse villa (munten, mozaïeken). Weg D58 eindigt bij Brassempouy en gaat dan naar het noordoosten over weg D21, D453 en D2 naar Hagetmau. Ten Oosten van Brassempouy ligt Cazalis, met sporen van een Romeins kamp en ten zuidoosten daarvan, in Momuy, een Romeinse muntschat. Na Hagetmau gaat de route verder over weg D2 oostwaarts. Ten noorden van de weg, bij Ste.-Colombe was een versterkt Romeins kamp. Ten oosten daarvan, bij Aubagnan heeft een Romeinse villa gelegen. Meer naar de weg (D2) toe, bij Serres-Gaston zijn delen van marmeren zuilen gevonden en munten, aardewerk en mozaïeken. Na Samadet (Romeins kamp, sporen van een villa, mozaïeken, munten) wordt nog het Romeinse kamp bij St.-Loubouer, ruim 6 km naar het noordoosten genoemd (ten oosten van Vielle-Tursan) en daarna is het op deze route opeens met de vondstenrijkdom gedaan. Weg D2 loopt naar Aire-sur-l’Adour (Atura). Over deze door Ptolemaeus genoemde (?) plaats valt niet meer Romeins te vermelden dan wat marmeren altaren en een mozaïek onder de crypte van de kerk.

Het vervolg van Aire naar Eauze

Weliswaar is de route nu voor tweederde deel afgelegd, maar het feit dat er tussen Aire-sur-l’Adour en Eauze geen potscherf valt te vermelden is erg vreemd. Als de route al bestond, dan liep ze waarschijnlijk in oostnoordoostelijke richting over weg N124 naar Nogaro aan de Midour. Opvallend zijn de rechte wegen voor- en na het plaatsje. Langs Arblade-le-Haut (ten westen van Nogaro) loopt naast weg N124 de Avenue du Cassou de Herre en erna lijkt de rechte Avenue du Midour (deze straatnamen staan niet op de toeristenkaart) een duidelijk kortere weg naar Manciet dan de N124. Hebben deze Avenues iets met een Romeinse weg te maken? Vanaf Manciet is het over de wegen N931 en N524 nog negen kilometer naar het eindpunt van de route: Eauze (Elusa).

_________________________________________