bronnen en problemen
Routes

LaAg: Langon – Agen

PK82: Gallische mijlen opgegeven gemeten route
afstand afstand
Alingo Langon LaAg
a. Vesubio la Réole vii
b. Fines Aiguillon xx xviiii
Aginnum Agen xv xii

RA265: Gallische mijlen opgegeven gemeten route
afstand afstand
Alingo Langon LaAg
a. Ussubium la Réole vii
b. Fines Aiguillon xxiiii xviiii
Aginnum Agen xv xii

Het verloop van deze route is blijkbaar dermate moeilijk te vinden dat Thiollier-Alexandrowicz er maar van af heeft gezien: “Il est inutile de chercher la voie romaine: ce passage a été trop fréquenté et trop souvent détruit par les guerres ou les constructions...”. De opzet van deze gids is echter om álle routes te beschrijven, ook de exemplaren die raadselachtig zijn. Beter een onjuiste beschrijving, dan een ontbrekende beschrijving. Een onjuiste beschrijving kan door iemand verbeterd worden; van een ontbrekende beschrijving leert niemand iets.

De grootste oorzaak van het probleem is de wijdverbreide opvatting dat Ussubium of Vesubio gelijkgesteld moet worden aan le Mas-d’Agenais en dat de route dus aan de zuidkant van de Garonne gelopen heeft. In een muur van de pastorie van le Mas bevindt zich namelijk een steen waarop het woord VSSVBIO voorkomt. Dat bewijst echter helemaal niet dat die steen daar ook van oorsprong thuishoort of dat de naam Ussubium op le Mas-d’Agenais toegepast mag worden. Er is namelijk bij la Reole, waarvan al in de encyclopedie van Diderot wordt vermoed dat het Ussubium is, een wijsteen gevonden met het woord Ussulico. Daardoor heeft la Reole even veel recht als le Mas-d’Agenais om voor de naam Ussubium in aanmerking te komen. En het is daardoor mogelijk om de route aan de noordkant van de Garonne te zoeken.

Aan de zuidkant van de rivier zijn zeer veel sporen uit de Gallo-Romeinse tijd aangetroffen. Hoe dichter men bij Agen komt hoe meer. Blijkbaar waren er tussen de Garonne en route LaEa veel wegen en weggetjes waaraan Gallo-Romeinse nederzettingen lagen. Op een moderne kaart zou men na Langon eerst over het begin van route LaEa naar Bazas kunnen gaan, dan over de lange weg D655 naar Casteljaloux en vandaar via Damazan en Aiguillon naar Agen. Of nog zuidelijker via Lavardac of Nérac. Die route komt dan echter niet langs le Mas-d’Agenais en van de afstanden valt dan ook helemaal niets te bakken. Wie op de kaart van Cassini kijkt ziet in die streek ook tal van wegen, maar geen enkele verzorgt een eenvoudige verbinding tussen Langon en Agen. Op diezelfde kaart loopt echter aan de noordkant van de Garonne een prachtige postweg, die, als men bij Langon de rivier oversteekt, vandaar naar Agen moeiteloos gevolgd kan worden. Ten noorden van Tonneins (zie ook route AiEy) heet die weg Route de Bordeaux. Voor zowel reizigers uit Agen als die uit Villeneuve-sur-Lot (Eysses) kan dat een juiste benaming zijn geweest. Werd deze route aangelegd door de opvolgers van de Romeinen? Het is niet waarschijnlijk.

Wel waarschijnlijk is dat de Romeinse route van Langon naar Agen over deze weg liep. En ook de afstanden uit de bronnen vertonen dan ‘fouten’ die heel begrijpelijk zijn. Het zijn dan de normale verwisselingen van X, V en II. Uit de beschrijving van een reis door Frankrijk in 1819 blijkt dat dit ook toen de normale route van de postkoets tussen Bordeaux en Agen was1. De schrijfster van het reisverslag was hier en daar nogal enthousiast over de reis (La vue sur la Réole, petite ville sur le fleuve est ravissante......Nous arrêtâmes à Tonneins, pour faire un méchant diner, mais en quittant cette ville la beauté de la route fait tout oublier....etc.), zodat men het verlangen zou kunnen krijgen om de route ook eens te volgen, maar Google-streetview helpt ons snel uit de droom. Lelijke bedrijfsgebouwen en autowegen is alles wat er van de genoemde schoonheden overbleef.

_________________________________________

  1. Voyage d’une Hollandaise en France en 1819, retrouvé et publié par Me Maurice Garcon. Paris 1966, p62/63.