XaKö: Xanten – Keulen (Köln)

Kompass Wander- und Radtourenkarte 1:50.000	752 Niederrhein Nord
	755 Niederrhein Süd
	756 Südliches Ruhrgebiet
	758 Köln, Brühl, Bonn, Ahrtal
of
ADAC-ProfiAtlas Deutschland 1:100.000	Seite 211, 212, 238, 264, 265

		Gm	km
Colonia Traiana	Xanten-Archeologiepark
a. Veteribus	Xanten-Fürstenberg	∞	3
m. Beurtina	Birten	∞	3
n. Trepitia	Drüpt	iii	8
b. Calone	Strommörs	iii	8
c. Asciburgio	Asberg	iiii	10
d. Gelduba	Gellep	v	13
e. Novesio	Neuss	vii	18
f. Durnomago	Dormagen	vii	18
o. Serima	Worringen	ii	5
g. Burungo	Merkenich	iii	8
Agripina	Keulen (Köln)	iiii	10

Vanaf het Archeologie-park van Xanten (Colonia Traiana) volgt men naar het zuidoosten ongeveer de Europese wandelroute E8 door Xanten. Op de Wander- und Radtourenkarte is die route aangegeven door een rode lijn en het nummer is aangegeven door een rood rechthoekje, met daarin in witte letters het nummer van het pad (E8). Na 2½ kilometer volgt de kapel op de Fürstenberg en daarna Vetera*, waarvan de omtrekken op de kaart met een stippellijn zijn aangegeven. Daaraan is te zien dat het een heel groot complex was, want de hele Altstadt van Xanten met kerk en molen past er gemakkelijk in. Toch werd het door de Bataven tijdens hun opstand in 69 veroverd. Tacitus beschrijft die opstand aan het einde van zijn Historiae, maar het verhaal breekt na de herovering van Vetera door de Romeinen tot groot verdriet der geschiedkundigen midden in een zin af. De afloop van de Bataafse opstand is dus eigenlijk niet bekend, maar de Bataven dienden later wel weer in de Romeinse legioenen, waaruit blijkt dat niet, zoals na de opstand van Ambiorix ruim een eeuw eerder, het hele volk voor deze misstap is gestraft. Waarschijnlijk was dat technisch ook niet mogelijk. Men zal volstaan hebben met de leiders zodanig te behandelen, dat een nieuw oproer zeer ontmoedigd werd. Behalve het uit aarden wallen bestaande theater, dat heden nog in gebruik is, zijn er alleen vanuit de lucht nog sporen van Vetera te zien.

De route loopt nu door Birten heen en komt dan tussen Birten en Xanten-Unterbirten uit op de Bundesstraße 57. Ongeveer hier zal het door de Kosmograaf van Ravenna genoemde Beurtina* gelegen hebben. Na de Bataafse opstand werd Vetera niet hersteld, maar ten noorden van Beurtina werd een nieuw en kleiner castellum aangelegd dat bekend staat als Vetera II. Ook daarvan is niets meer te zien. De grondsporen ervan liggen diep onder water in het natuurpark Bislicher Insel. Op de Wander- und Radtourenkarte staat er in plaats van een natuurpark een vogelreservaat aangegeven. De route loopt verder langs Menzeler Heide en Bönning. Bij het laatstgenoemde buurtschap wordt Bundesstraße 57 verlaten en gaat de route langs een molen¹ naar Drüpt (Trepitia), waar bewoningssporen uit de Romeinse tijd zijn gevonden. Dan gaat de route verder over een Römerstraße die tegen Kreisstraße 14 lijkt te eindigen. Wie goed kijkt ziet echter dat de route doorloopt over een pad dat op Kreisstraße 31 uitkomt. K31 is nog steeds een Römerstraße, al is dat aan de gebruikte kaart niet te zien². De weg loopt door Annaberg, buigt nog wat meer naar het zuidoosten en komt uit op Landesstraße 137. Direct ten zuiden van dit punt was een Romeinse nederzetting bij Strommörs (Calo).

De route gaat nu verder naar het zuidoosten over L137, kruist de autosnelweg, en knikt na Bornheim in zuidzuidoostelijke richting. Weg L137 loopt vanaf hier naar het zuidzuidwesten richting Moers, maar de route gaat nu naar het zuidzuidoosten over weg L237. Hemelsbreed ruim 2 kilometer ten oosten van Bornheim ligt de plaats Baerl. In de omgeving daarvan is veel Romeins gevonden: sporen van een gebouw met militaire uitrustingsstukken, graven, een veldoven voor het bakken van dakpannen, Romeinse boerderijen en een grafveld. De route loopt door over weg L237, die volgens een andere kaart³ een Römerstraße is. Na Hochstrass (let op de naam) buigt de weg zuidoostwaarts naar het klaverblad Duisburg-Rheinhausen, maar de route blijft de oorspronkelijke richting volgen en komt aan in het centrum van Asberg (Asciburgium). Men past de naam Asciburgium vaak toe op het castellum dat ten zuidoosten van Asberg lag, tussen Burgfeld (gemeente Bergheim) en Winkelhausen, ongeveer daar waar fietspad N de autosnelweg kruist⁴. Bij Hochheide ten noordoosten van Asberg zijn uit de Romeinse tijd resten van vaten en vakwerkhuizen gevonden. Ten zuidoosten van Asberg, nog voorbij Winkelhausen en Asterlagen, zijn bij Werthausen (zowel bij Hochemmerich als bij Rheinhausen genoemd) ook resten van een klein castellum aan het licht gekomen. Het lag ongeveer ter plekke van de meest oostelijke van de twee tennishallen die op de kaart staan aangegeven; ongeveer bij de punt van het dak van het bijbehorende symbool.

Na Asberg loopt de route na het centrum nog ca. 1½ kilometer door en slaat dan af naar het zuidzuidwesten over een Römerstraße (benaming niet op de Wander- und Radtourenkarte) en sluit dan bij Trompet opnieuw aan op weg L137, die vanaf Bornheim een omweg via Moers heeft gemaakt. Daarover loopt de route langs de Toeppersee, waaraan bij Rumeln allerlei Romeins gevonden is, waaronder een phalerae* (onderscheiding voor een legionair in de vorm van een collier). Ook bij Kaldenhausen en bij Friemersheim ten oosten van Kaldenhausen bevonden zich Romeinse nederzettingen. Ten zuidwesten van Kaldenhausen zijn 1988 bij Elfrath de resten van een Romeinse tempel gevonden. De gerestaureerde sokkel ervan bevindt zich iets ten zuidwesten van het op de kaart aangegeven Haus Rath. De plaatsjes Traar en Verberg, beide ten westen van Elfrath, beroemen zich ook op deze vondst. De route loopt verder over weg L137, scheert bij Uerdingen dicht langs de Rijn en gaat daarna in zuidoostelijke richting verder over weg L443. Rond Krefeld, ten westen van Uerdingen, lagen in de Romeinse tijd meerdere villa’s. In ieder geval lag één ervan ten westen van de weg bij Linn. In het museumcentrum Burg Linn, dat op de kaart aangegeven staat, kunnen voorwerpen bezichtigd worden die afkomstig zijn uit opgravingen bij Gellep-Stratum (Gelduba), dat aan weg L443 en vlak bij de Rijn ligt. Bij dit plaatsje bouwden de Romeinen een militaire versterking. De weg loopt door Lank-Latum, maakt een bocht naar het zuidwesten en sluit ten noorden van Strümp aan op de Bundesstraße 222. We bevinden ons hier in de gemeente Meerbusch, waar ook sporen van villa’s zijn gevonden. Onder andere in de buurt van Nierst, ten oosten van Lank-Latum, en in de omgeving van Ilverich, dat ten zuiden van Lank-Latum ligt. De route gaat over weg B222 door Meerbusch en na het klaverblad “Büderich” naar het Erftkanal en langs de havens naar het centrum van Neuss (Novaesium).

De Erft mondt trouwens niet uit in het Erftkanal, maar in de Rijn, ten zuidoosten van de Altstadt. Daar lag ook de Romeinse versterking, waarvan de omtrek op de kaart staat aangegeven. De route gaat verder over weg L137 door Grimlinghausen en daarna over Bundesstraße 9. Ten oosten van Grimlinghausen staat op de kaart een Limesturm, een nagebouwde Romeinse wachttoren, waar zo nu en dan Hobbyrömern komen om Romeintje te spelen. Daarna is er meer dan tien kilometer lang niets Romeins te beleven en komt de route aan in Dormagen (Durnomagus), waar naast resten van een castellum en een pannenbakkerij tot op heden alleen maar munten zijn gevonden. De route blijft weg B9 volgen naar Worringen (Serima), waar Romeinse villa’s zijn aangetoond. Ongeveer 1½ kilometer na Worringen wordt Bundesstraße 9 verlaten en gaat de route over een ten noorden daarvan lopende Römerstraße langs de dorpjes Langel, Rheinkassel en Kasselberg. Ten zuiden daarvan, in de streek van de Fühlinger See, lagen in de Romeinse tijd meerdere Pannenbakkerijen. Ten westen van de Fühlinger See zijn in de buurt van de kerk van Seeberg fundamenten van Romeinse muren uitgegraven. De route volgt nu min of meer de loop van de Rijn naar Merkenich (Burungum), waar de Romeinse aanwezigheid bleek toen in 1885 de kerk werd afgebroken. Ten westen van de weg van Worringen naar Keulen zijn talrijke sporen uit de Romeinse tijd uit de grond gekomen die niet zozeer bij de route horen, als wel aangeven dat de omgeving van Keulen een geliefde vestigingsplaats was. In de omgeving van Rommerskirchen, ca. 12 km. ten westzuidwesten van Worringen (dus niet op de gebruikte kaart) hebben talrijke Romeinse landgoederen gelegen en Rommerskirchen zelf heeft een Jupiterzuil opgeleverd.

Ten zuidwesten en zuiden van Worringen lagen dergelijke villa’s bij Pulheim en Esch. Nog even terug naar de route. Na Merkenich wordt de gang langs de oever van de rivier geblokkeerd door industrie, maar we moeten ons voorstellen dat de route ten zuiden daarvan uitkwam bij Niehl en vandaar in een rechte lijn naar het zuiden liep, langs een villa bij Nippes, naar het centrum van Keulen (Colonia Agrippina).

_________________________________________