ClFe*: Clermont-Ferrand – Feurs

Hoezeer de Peutinger-kaart een slechte kopie is van een ouder document blijkt uit het feit dat belangrijke routes in Gallia er soms niet op staan. Dat is bijvoorbeeld het geval met de verbinding Reims – Trier, die we wel kennen uit het Reisboek van Antoninus. Een eigenlijk nog belangrijker verbinding, die tussen Feurs en Clermont-Ferrand, ontbreekt in beide documenten. Het Reisboek van Antoninus heeft zelfs maar één verbinding tussen de oostelijke- en westelijke routes in Frankrijk en dat is die via Decize – Bourges – Argenton-sur-Creuse. Ten zuiden van Bourges is centraal-Frankrijk in het Reisboek één groot gat, en voor onze kennis ervan zijn we hoofdzakelijk aangewezen op de vaak onbetrouwbare informatie van de Peutinger-kaart.

Waarom was de verbinding Feurs – Clermont-Ferrand zo belangrijk? Omdat ze Lyon, de hoofdstad van Gallia, verbond met belangrijke steden in het westen, zoals Saintes en Bordeaux en met de lange weg vanuit Argenton-sur-Creuse naar Bretagne. En waarom staat deze belangrijke verbinding niet op de Peutinger-kaart? In dit geval lijkt dat geen onachtzaamheid van een kopiist, maar gewoon voortgekomen uit tekentechnische problemen. Op de tekening is te zien dat het practisch onmogelijk is om de twee kaartsymbolen uiterst links en uiterst rechts op een acceptabele manier met elkaar te verbinden. De tekening zou in de hoogte wat uitgerekt moeten worden om dat te kunnen doen. Ook aan andere elementen is te zien dat ruimtegebrek hier een rol speelde. De afstand achter Anderitum (Mende) links onder in de tekening lijkt bijvoorbeeld naar Aquis Calidis (Vichy) te wijzen. Op een topografische kaart is echter te zien dat een verbinding Mende – Vichy onzin is. Als een dergelijke dwarsverbinding door het Centraal Massief had bestaan, dan was het een route Mende – Clermont-Ferrand geworden. De afstand achter Anderitum is gewoon die naar het volgende station Condate (Langogne). Hier wreekt zich het streven om de kaart in de hoogte zo compact mogelijk te maken. Opmerkelijk is wel dat de route in het Reisboek van Antoninus, dat in principe geen tekentechnische problemen zou moeten hebben, ook ontbreekt. Dat werpt dan weer de vraag op of dat Reisboek misschien ook van een kaart-achtig document is afgeschreven. Dat zou dan wel een kaart moeten zijn die niet de talrijke fouten van de Peutinger-kaart bevatte.

Anderzijds zullen de diverse routes toch eerst gemeten en geïnventariseerd geweest moeten zijn, voordat ze tot een kaart samengevoegd konden worden. De kip en het ei hebben hier plaats gemaakt voor de vraag wat er eerder was, een reisboek of een kaart.

Zoals de route van Feurs naar Lyon zich oostwaarts door de Montagnes du Beaujolais en de Montagnes du Lyonnais moet worstelen, zo moet de route van Feurs naar het westen door de Montagnes du Forez, een noordoostelijke uitloper van het Centraal Massief. De bergen van de Forez zijn echter nooit een belemmering geweest voor verkeer, zoals te zien is op de kaart van Cassini en aan de spoorlijnen en wegen op een moderne kaart. Wie met een auto van Clermont-Ferrand naar Feurs gaat, zal grotendeels de vierbaans A72-E70 volgen. De route uit de Gallo-Romeinse periode bevond zich niet ver ten zuiden daarvan.