BaTo: Bavay – Tongeren

NGI Nationaal geografisch instituut te Brussel:	33 Sint Truiden
	34 Tongeren
	40 Wavre
	41 Waremme
	45 Mons
	46 Charleroi
	47 Namur
	51 Roisin

		Gm	km
Bagacum	Bavay
a. Vodgoriacum	Waudrez	xii	30
b. Geminicum	l'Agasse	xvii	43
c. Perniciacum	Braives	xiiii	35
Aduaga Tungrorum	Tongeren	xii	30

De linkerhelft van kaart nr. 51 (Roisin) toont de spaken van een groot wiel waarvan de naaf gevormd wordt door Bavay (Bagacum Nerviorum). Eén van de spaken is het begin van de hier beschreven route. Het is weg D932 die aanvankelijk in oost-noordoostelijke richting loopt. Daar waar de weg plotseling naar het noorden afslaat loopt de route gewoon rechtdoor over de daar aangegeven Chaussée Brunehaut. Bij de kruising met de spoorlijn naar Brussel verlaat de route het Franse grondgebied en daarmee ontvalt ons de steun van Quid.fr. Nog net in Frankrijk ligt Gognies-Chaussée, waarvan de toevoeging chaussée al veelzeggend is en waar ook sporen van de Romeinse aanwezigheid zijn gevonden. Wat meer naar het oosten, ten zuiden van de route en langs het riviertje de Trouille, liggen sporen van Romeinse verschansingen, zoals bij Villers-Sire-Nicole. Het nog wat oostelijker gelegen Vieux-Reng is ook door de Romeinen bewoond geweest.

In België gaat de route over weg 366 (N563?) langs Givry, ten zuiden waarvan Romeinse ruïnes gevonden zijn, en door Estinnes-au-Mont (talrijke sporen, waaronder die van een Romeinse legerplaats) naar Waudrez (Vodgoriacum), waar men ter plekke van de vroegere halteplaats een museum ingericht heeft. Laat u niet misleiden door de kleuren op de kaart. Daar waar weg N563 plotseling op lijkt te houden loopt hij gewoon rechtdoor over de aangegeven Chaussée Brunehaut, maakt bij de Mont de la Justice even een kleine kronkel en herneemt na de kruising met weg N55 zijn normale kleur. Op het nu volgende deel van de route heeft men een mijlsteen uit de tijd van Antoninus Pius gevonden, die nu in het museum van Mariemont staat. De steen vermeldt een afstand van 22 Romeinse mijlen naar Bavay. Hij moet dan ongeveer op de plaats hebben gestaan waar de Rue Albert-Elisabeth (naam niet op de kaart) vanuit Péronnes uitkomt op weg N563 (ten noorden van Ressaix, bij Cité Vandervelde).

De route blijft in haar richting volharden en loopt langs Morlanwelz naar het punt waar weg N563 uitkomt op N59. Hier wordt het wat moeilijker om de route te volgen, maar wie steeds de goede richting aanhoudt vind haar wel vanwege de teksten Chaussée romaine en Chaussée Brunehaut. Tussen de plaatsjes la Chaussée en Brunehaut (ten zuidwesten van Liberchies) is de weg zelfs helemaal verdwenen, waarschijnlijk door de aanleg van het Canal Bruxelles-Charleroi. Over een lengte van drie kilometer zijn de sporen van de weg op de kaart niet meer zichtbaar en beginnen pas weer ten zuiden van Liberchies. Met liniaal en potlood is het ontbrekende stuk eenvoudig in te tekenen. Wie de route fysiek aan het volgen is zal hier een omweg moeten maken. Bijvoorbeeld noordwaarts over Luttre en Liberchies. Bij Brunehaut en les Bons Villers, beide behorende bij Liberchies, zijn opgravingen verricht. De talrijke vondsten zijn te zien in het museum van Liberchies.

In 1970 werd de “Schat van Liberchies” ontdekt, bestaande uit 368 goudstukken, nu te vinden in het medaillekabinet van de Koninklijke Bibliotheek in Brussel. De route loopt in een rechte lijn verder over landweggetjes in de richting van Gembloux en komt aan de westzijde van die plaats aan bij de Ferme de la Gatte. Daar maakt ze een lichte knik in noordoostelijke richting en loopt voorbij Gembloux richting Baudecet (Gallo-Romeinse tempel). De vroegere halte Geminicum moet ongeveer gelegen hebben bij l’Agasse (Geminicum), ten noordwesten van Gembloux, niet ver van de plaats waar het pad gekruist wordt door de spoorbaan. Waarschijnlijk is het huidige Gembloux pas ontstaan nadat Geminicum door invallende barbaren werd verwoest en de Romeinse weg in onbruik raakte.

Bij Baudecet buigt het pad naar het oosten, is op de kaart over een afstand van ca. 300 m tot aan de kruising met weg N29 even zoek en loopt dan wat kronkelend verder, ten noorden van het Bois de Grand-Leez, langs de Ferme de Gadafe en de Ferme de la Chaussée. Vanaf hier wordt de weg Chaussée Romaine genoemd en loopt ten noorden van Noville-sur-Mehaigne, Taviers, Boneffe en Branchon en maakt dan een boog die tussen Merdorp in het noorden en Wasseiges in het zuiden loopt, en ten noorden van Ambresin weer verder gaat als Chaussée Romaine. Ten noordoosten van Moxhe gaat ze na de kruising met weg N80 verder als N69. Deze wordt gevolgd tot aan de plaats waar de Drève des Ormes (de belangrijkste verbinding tussen de weg en het dorpscentrum, de naam staat niet op de kaart) vanuit Braives (Perniciacum, pottenbakkersovens) op de N69 uitkomt. De rest van de route loopt helemaal over weg N69. Aan de noordkant daarvan is Romeins materiaal gevonden bij Rukkelingen-Loon (ten noorden van Waremme) en nog noord(oost)elijker bij Mechelen-Bovelingen, Klein-Gelmen, Horpmaal en Vechmaal. De route eindigt in het centrum van Tongeren (Aduaga Tungrorum). De Romeinse stadsmuur en de talloze vondsten uit de oudheid (Gallo-Romeins museum) onderstrepen de belangrijkheid van de toenmalige stad.