bronnen en problemen
Routes

NîAr: Nîmes – Arles

RB1B: Romeinse mijlen opgegeven gemeten route
afstand afstand
Nemauso Nîmes NîAr
mutatio Ponte Aerarium Brug bij Bellegarde xii
civitas Arelate Arles viii

Op de Peutinger-kaart en de Bekers van Vicarello is duidelijk dat de Rhône tussen Nîmes en Arles bij Beaucaire werd overgestoken. Het Reisboek van Antoninus geeft hierover geen duidelijkheid. Dr. W. Bruijnesteijn van Coppenraet laat in zijn uitgave van De Romeinse Reisgidsen / Itineraria Romana bij het Reisboek van Antoninus de oversteek door het lage land lopen dat ten oosten van het Canal du Rhône à Sète ligt, ten noorden van de Petit Rhône en ten westen van de Rhône zelf. Die route heeft echter een lengte van XX Romeinse mijlen. Omdat het Reisboek op route RA225 een afstand van XVIIII mijl geeft en op route RA226 een afstand van XIIII mijl, is hier geconcludeerd dat ook daarin de weg via Beaucaire is gedacht en dat de afstanden fout zijn gekopieerd en/of opgeteld.

De Kosmograaf van Ravenna noemt het Traject Beaucaire – Arles, waaruit geconcludeerd is dat ook bij hem vanuit Nîmes de Rhône tussen Beaucaire en Tarascon werd overgestoken. Bruijnesteijn van Coppenraet tekent ook in dat geval een directe verbinding tussen Nîmes en Arles. Op de kaart in de gids van Thiollier-Alexandrowicz staat die verbinding ook, maar er is geen beschrijving van te vinden. Blijkbaar gaat de schrijver van de Itinéraires Romains en France er toch ook van uit dat de oversteek bij Beaucaire de ‘normale’ was. Hier kruiste de Rhône de belangrijkste weg in Gallia Narbonensis, die wel Via Domitia wordt genoemd en die ook door Strabo beschreven is (zie bij het knooppunt Beaucaire). Het lijkt waarschijnlijk dat er in de oudheid een brug was. De Romeinen zullen één van hun belangrijkste wegen in Gallia niet hebben laten onderbreken door veerpontjes.

Blijft over de route Nîmes – Arles uit het Itinerarium Burdigalense. Deze bron noemt niet de plaatsen Beaucare en Tarascon, maar wel een Ponte Aerarium. Dit zou de brug tussen Beaucaire en Tarascon geweest kunnen zijn, maar het is veel aannemelijker dat Beaucaire zelf genoemd zou zijn als de weg daarover had gelopen. Daarom, en omdat de totale afstand klopt, is hier aangenomen dat het in dit geval toch om een rechtstreekse verbinding tussen Nîmes en Arles gaat. De kortste verbinding tussen die twee plaatsen is tegenwoordig weg N113, die voor een deel door de Rhône-vlakte loopt en drie maal een water kruist: vanaf Nîmes eerst het Canal du Rhône à Sète, dan de Petit Rhône en daarna de Rhône. In een aardrijkskundeboek uit het einde van de negentiende eeuw1 staat van de Rhône-vlakte de volgende beschrijving:

“Tusschen de armen der Rhône breidt zich eene aan étangs en moerassen rijke vlakte uit, uit het slib der rivier ontstaan en overal door natuurlijke waterloopen doorsneden. Het grootste deel dezer vlakte vormt het eiland la Camargue. Tegenwoordig is zij zeer ongezond en bijna onbewoond, in den zomer stoffig, in den winter overstroomd. Zeker was zij eens niet zoo ongezond als thans, want men heeft in de moerasstreken, die nu door de menschen gemeden worden, overblijfselen van Romeinsche woningen ontdekt.”

Merkwaardig is dat de Ponte Aerarium wat de afstanden betreft bij het Canal du Rhône à Sète zou moeten liggen, terwijl dit kanaal uit veel later tijd stamt (rond 1800). Is het aangelegd langs een veel ouder kanaal, of een oude zijtak van de Rhône? In ieder geval is er bij de huidige brug over het kanaal, een kilometer vanaf Bellegarde, geen nederzetting meer te vinden, zodat er van de mutatio Ponte Aerarium alleen maar gezegd kan worden dat die bij Bellegarde gelegen moet hebben, ongeveer een mijl ten zuiden van het huidige centrum. Zie ook de plaatjes bij de problemen van route BeAr.

_________________________________________

  1. Nieuw leerboek der aardrijkskunde, vooral ten dienste van hen, die voor de hoofdakte studeren, door J.J. ten Have, Hoofd der School en Leeraar in de Aardijkskunde te ’s-Gravanhage. ’s-Gravenhage 1898.